Bosna İmparatorluğu'nun Tek Kraliçesi, Katarina

Ortaçağ Bosna İmparatorluğu, Balkanlar'da ve Avrupa'daki diğer imparatorluklar gibi büyük Kraliyet Aileleri tarafından yönetilmiştir. Bulgaristan'da Şişmanlar, Sırbistan'da Nemanyiçler, Karadağ'da Balşiçler, Hırvatistan'da Arpadoviçler, Macaristan'da Anjuvinciler, Rusya'da Romanov Ailesi olduğu gibi, Bosna'da da Kraliyet Ailesi Kotromaniç Kraliyet ünvanını alan bir aile olmuştur. Ortaçağ Bosna İmparatorluğu ilgili en önemli ve en sağlam kaynakları hiç şüphesiz Dubrovnik, Venedik, Viyana, Budapeşte ve Roma'daki arşivlerden alınan kaynaklar sayesinde bu tablo bir nebze de olsa Ortaçağ Bosna imparatorluğu'nun tarihini gün yüzüne çıkarmaktadır. Papalık arşivinde olan ve günümüzde de saklı kalan Bosna kaynakları, Bosna'nın gizemli geçmişini daha da aydınlatmak için umarız bir gün gün ışığına çıkacaktır.

Bosna'yı diğer imparatorluklardan farklı kılan unsurlardan birisi de kadın hükümdarların da Ortaçağ Bosna imparatorluğu'nu yönetmesi olmuştur. Bu kadınlardan hiç şüphesiz en önemlilerinden birisi, Kraliçe Katarina Kosaça olmuştur. Katarina Kosaça 1424 yılında Mostar yakınlarındaki Blagay şehrinde doğmuştur. Babası Styepan Vukçiç Kosaça, annesi ise Balşa Balşiç'in kızı Sırp hükümdarı Lazar Hrebelanoviç'in torunu olarak bilinmektedir. Katarina'nın; Vladislav Hercegoviç Kosaça ile Vladko Hercegoviç Kosaça olarak iki kardeşi olduğu bilinmektedir. Roma imparatorluğu'nun vesikalarından olan Papa Friedrich III tarafından özel bir isim olarak Katarina'nın babası Styepan Kosaça'ya hitaben olduğunu öğrenmekteyiz. Papa Styepan Kosaça'ya "Herzog" (Alm. Komutan) manasına gelen bu kelimeyi ünvan olarak kullanmıştır. Styepan Vukçiç Kosaça Ortaçağ Bosna'nın Güneybatı bölgesinde hüküm sürmüştür. Poliçe, Makasla Körfezi, ve Herceg Novi bölgesini de kapsayan bir hakimiyeti vardı. Katarina'nın babası Styepan Vukçiç bu askeri ünvanı çok beğenmiş ve bütün diplomatik konuşmalarında ve vesikalarinda bu ünvanını Boşnakçasını "Herseg" ismini kullanmıştır. Bu yüzden Hercegovina günümüzde Bosna imparatorluğu'nun ismi olarak kullanılmaktadır. Herseg Styepan, o dönemde Bosna'nın en önemli hükümdarlarında biri olarak bilinmektedir. Bosna hükümdarı Kotromaniç ailesine her zaman sadık kalmıştır. Fakat Bosna Kralı Tomaşeviç'in Bosna'da yaşayan Bogumililere karşı olan tavrı ve baskısı sebebi ile Herseg Styepan Kosaça'yla ilişkilerinin gerilemesine sebep olmuştur. Herseg Styepan Bogumilileri koruma altına almış ve ilk defa Kotromaniç ailesine karşı bir tutum göstermiştir. Tomaşeviç bu hareketleriyle ve Bogumililere karşı büyük baskılarıyla Papa Liga sadakatini göstermeye çalışmıştır. Styepan Tomaşeviç ve Herseg Styepan Kosaça kendi ilişkilerini belli bir müddet sonra aile bağlarına kadar çıkarmışlardır.

(Kraliçe Katarina'nın Mostar'daki heykeli)

Kraliçe Katarina

Styepan Tomas Bosna hükümdarı olmadan önce, bir Hristiyan ailenin kızı olan Voyaçayla birlikte yaşamaktaydı. Papa Ergen IV.'nün izni ve onayından sonra Kral ünvanını aldıktan sonra Voyaça'dan ayrılmak zorunda kalır. Voyaça'nın ailesi düşük bir seviyede olduğu için Kraliyet ailesine layık görülmediğinden ayrılmak zorunda kalmıştır. Kendine eş ararken kral Tomaş, Herseg Styepan Kosaça'nın 22 yaşındaki kızı Katarina ile evlenir. Nikahları katolik dini usullerine göre yapılmıştır. Bu evlilikten dolayı Styepan Tomaş kendi kayın babası Herseg Styepan Kosaça'yı kendi saflarına dahil eder ve Osmanlı ordularına karşı birlikte hareket etmeye başlamışlardır. Katarina 26 Mayis 1446 yılında Foynice kasabasında kraliçe ünvanını almıştır. Fransız Katolik kilisesinde tahsil görmüştür. Eşi Styepan Tomaş ile birlikte Bosna'da bir çok Kilise yaptırmışlardır. Bunlardan en önemlisi Yayçe şehrindeki Aziz Katarina, Vranduk kasabasındaki Aziz Üçlü ve Bobovac şehrindeki Sutyeska kiliseleri olarak bilinmektedir. Styepan Tomaş ve Katarina'nın üç tane çocuğu olmuştur ve Osmanlı Devleti tarafından saraya alınmışlardır. Styepan Tomaş 1461 yılında vefat eder ve eşinin ölümünden sonra Katarina kraliçelikten ayrılmak zorunda kalır. Osmanlı'nın Bosna'yı kuşatması ile Katarina yaşamış olduğu Bobovac sarayından Kupres bölgesine geçmek zorunda kalmıştır. Kupres kasabasında Bosna askerlerin başına geçer ve Osmanlı Devleti'ne karşı savaşmaya başlar. Aynı zamanda Kupres'te Aziz Üçlü adıyla bir katolik klisesi daha inşa eder. Osmanlı askerlerine yenik düşen kraliçe, tek çareyi Kupres'ten Konyiçe, ordan da Poçiteli kasabasının üzerinden Dubrovnik'e kaçmakta bulmuştur.

Belli bir müddet Dubrovnik'te kalan Bosna Kraliçesi yoğun diplomasını kullanarak Osmanlı tehdidi ile karşı karşıya kalan Dubrovnik'ten kaçıp Roma imparatorluğu'na sığınmıştır ve ömrünün sonuna kadar Roma'da kalmıştır ve Bosna'dan kaçıp Roma'ya sığınan boşnaklara ev sahipliği yapmıştır. Katarina'nın çocuklarını İstanbul'daki saraya götürmüşlerdir ve orada İslamiyeti kabul etmişlerdir. Kaynaklara göre İstanbul'a Katarina' nın küçük kardeşinin yanına dayıları tarafından götürülmüştür. Katarina'nın kardeşi Styepan aynı şekilde İslamiyeti kabul eder ve ismini Ahmet Paşa Hersekoğullu olarak değiştirir ve paşa ünvanı ile Bosna'ya dönmüştür. Katarina'nın oğlu Jigismund Osmanlı Devletinde büyük kariyer elde ederek Sancakbey rütbesini kazanmıştır. İslamiyeti kabul ederek ismini İshak olarak değiştirmiştir. Fakat ondan sonra babasının ünvanını taşımaya başlamıştır "Kraloğlu" ve birahane aslında kendi dini Hristiyanlık'a dönmemiştir. Romada Kraliçe Katarina'yı Papa Sikstos IV ve Papa Pavao II aylık 100 akçe gelirle yaşatmaya çalışmışlardır. Katarina'nın kendi ülkesinin dışında küçük bir sarayı ve hizmetçilerden olduğunu bilinmektedir. Roma'da saygıdeğer bir şahsiyet olduğunu ve sosyal hayatta aktif olduğu bilinmektedir. Kraliçe Katarina 25 Ekim 1478 yılında Roma'da vefat etmiştir. Naşı Santana Maria'nın Aracoeli kilisesine gömülmüştür.

25 Ekim'de bazı kişilerce her yıl anma töreni düzenlenmektedir.

Eldar UKA